Dit artikel werd eerder gepubliceerd in Gezond Verstand nummer 18, 16 juni 2021
Elze van Hamelen
Voor onze ogen neemt de medische politiestaat tastbare vormen aan: de testwet is aangenomen, met een EU Green Pass en gentechinjectie mogen we weer op vakantie, en met de corona-app naar festivals. Maar, er wordt veel meer informatie over ons verzameld dan ‘slechts’ vaccinatie- en testbewijzen, en het traceren van contacten. Publieke gezondheid is het excuus waarmee de bevolking onder verregaand toezicht (surveillance) gesteld wordt. Eén bedrijf lijkt in het centrum van deze ontwikkeling te staan: het Big Tech-bedrijf Palantir.
De door big data, artificial intelligence (AI), machine learning en algoritmes aangestuurde softwareplatforms van dit bedrijf met diepe wortels in het Amerikaans intelligence-complex werden aanvankelijk voornamelijk gebruikt binnen de militaire sector, later voor handhavend en voorspellend politiewerk (predictive policing)-toepassingen, en ook voor het identificeren van minderheidsgroepen in de samenleving om deze te kunnen deporteren. Al voor het uitbreken van de ‘pandemie’ begon Palantir met het toepassen van haar producten op het gebied van het bewaken van de volksgezondheid. Inmiddels worden Palantir’s platforms breed ingezet bij het monitoren, beheersen en managen van de pandemie, in de VS, de EU, en dus ook in Nederland.
Vernoemd naar de glazen stenen in The Lord of the Rings waarmee het alziend oog van Sauron de gehele Midden-Aarde kan bespioneren, wordt Palantir gezien als Silicon Valley’s meest controversiële big databedrijf. Het verzamelt miljoenen digitale databases, aangeleverd door klanten en uit publieke bronnen, verbindt deze met elkaar, en verwerkt dit middels algoritmes, AI en machine learning. Op deze manier is het mogelijk om patronen te herkennen. Bij genoeg datapunten doet het anoniem maken van informatie er weinig meer toe, het is dan mogelijk iemand snel persoonlijk te identificeren. Wat bij voorstanders data-analyse heet, noemen critici surveillance.
De toepassingen van de databases en de software die Palantir gebruikt zijn een voortzetting van projecten die eerder binnen de Amerikaanse veiligheidsdiensten in gang waren gezet. Vermeend staatsgevaarlijke burgers konden in de jaren 80 direct geïdentificeerd en gelokaliseerd worden met de Main Core-database. Deze gebruikte PROMIS-software en hield binnenlandse dissidenten in de gaten. Na 9/11 werd grootschalige surveillance van de burgerbevolking met deze programma’s mogelijk door het opschorten van burgerrechten in naam van terrorismebestrijding. Daarbovenop kwam het Total Information Awareness (TIA)-progamma. Dit greep zo ver in op de privacy dat het niet kon worden ingevoerd. De software die ervoor werd ontwikkeld lag aan de basis van Palantir. In 2003, toen TIA moest worden stopgezet, werd Palantir opgericht.
In de eerste jaren van Palantirs bestaan was de CIA de enige klant. Dit proces is kenmerkend voor een bredere trend waarbij publieke diensten uitbesteed worden, en de scheiding tussen publiek en privaat vervaagt. Hiermee kan men Wob-verzoeken omzeilen en activiteiten voortzetten die voor een regeringsinstelling begrensd of onmogelijk zouden zijn.
Palantir kon haar diensten later uitbreiden naar andere veiligheidsdiensten en de militaire sector. De softwareprogramma’s die met succes waren ontwikkeld in de oorlogen in Irak en Afghanistan konden later binnenlands toegepast worden voor voorspellend politiewerk: het identificeren van verdachten vóórdat ze een misdaad hebben begaan. De handhavingssoftware geeft aan in welke wijken er meer blauw op straat nodig is. Behalve het signaleren van problematische wijken geeft de software ook aan welke personen potentieel gevaarlijk zijn. Mensenrechtenorganisaties hebben vanzelfsprekend kritiek geuit op deze manier van werken, het maakt burgers verdacht vóórdat er een misdaad is begaan. De Nederlandse politie en politie-eenheden in verschillende andere Europese landen zowel als Europol maken gebruik van deze software. In de VS worden er illegale migranten mee opgespoord middels dossiers met gevoelige en persoonlijke informatie waarna werkplekken worden binnengevallen en ongedocumenteerde arbeiders kunnen worden gedeporteerd.
Palantir was betrokken bij het Cambridge Analytica-schandaal. Die instelling pochte dat het over 5.000 datapunten beschikte van elke Amerikaanse burger. Het gebruikte deze data voor het beïnvloeden van de verkiezingen in 2016. Door middel van de software werden profielen gemaakt van persoonlijkheden en emoties. Met behulp van zulke kennis werden ‘triggers’ geïdentificeerd: informatiemechanismen waarmee iemand gemanipuleerd kan worden. Kiezers in cruciale districten die nog twijfelden over hun stemkeuze, werden gebombardeerd met anti-Hillarypropaganda.
Bij de ‘pandemie’ is Palantir breed ingezet. Nog daaraan voorafgaand begon het met het lobbyen bij gezondheidsorganisaties zoals de Britse National Health Service (NHS). Via de Amerikaanse overheid had het bedrijf ingangen op hoge bestuurlijke niveaus. Sinds het begin van de officiële crisis wordt Palantirsoftware gebruikt om de uitbraak in de VS en Europa te controleren. In de VS wordt het ingezet voor Operation Warp Speed voor de toewijzing van vaccins, het managen van efficiëntie in leveringsketens, en ook voor gerichte communicatie om vaccinatieweigeraars – specifiek gericht op minderheden – over de streep te trekken. Ook ondersteunt Palantir in projecten voor ‘slimme riolering’: het opzetten van een waarschuwingssysteem dat corona in het afvalwater traceert.
Behalve coronaresten kunnen in het afvalwater ook eetpatronen, medicijn- en drugsgebruik en ‘genetische aanleg’ getraceerd worden. Het heeft hierdoor veel weg van het ‘bio-surveillance’-plan dat eerder als onderdeel van TIA ontwikkeld werd. In Nederland werden in de Tweede Kamer vragen gesteld toen bleek dat de zuidelijke veiligheidsregio voor Fieldlab Zuid6 Palantirsoftware gebruikte. Kort daarna werd de samenwerking beeëindigd. In het Verenigd Koninkrijk heeft de NHS voor 24 miljoen pond een contract afgesloten met Palantir. In de update van de Britse COVID-19-app van de NHS staat aangegeven dat de volgende informatie over gebruikers verzameld wordt: demografische gegevens, thuisadres en andere adressen, telefoonnummers, kenteken van de auto, verzekeringsnummers, werkgeversinformatie, beroepsinformatie, reisinformatie, informatie gerelateerd aan fysieke en mentale gezondheid, informatie over de familie, levensstijl en sociale omstandigheden, etnische afkomst, genetische en biometrische informatie, criminele veroordelingen en mogelijk crimineel gedrag. Het verzamelen van deze informatie gaat natuurlijk veel verder dan alleen de vaccinatiestatus en testresultaten, en lijkt in omvang meer op het Chinese sociale kredietsysteem.
Er is overleg tussen leden van de Europese Commissie (EC) en Palantir in verband met het mogelijk gebruik van software van het bedrijf voor de Europese Green Pass. Uitvoerend vicepresident van de EC Margrethe Vestager, verantwoordelijk voor het voorbereiden van Europa op het digitale tijdperk, sprak met de oprichter van Palantir, Peter Thiel. Een afvaardiging van EU-topambtenaren ging op bezoek bij Palantir in de VS. Ook wanneer er een contract wordt afgesloten, hoeft dat niet direct zichtbaar te zijn: het politiedepartement in New Orleans werkte zes jaar met software van Palantir zonder dat de gemeenteraad daarvan op de hoogte was.
Dat Palantirsoftware op zulke brede schaal door overheden en de EU wordt toegepast heeft natuurlijk risico’s voor privacy en dataveiligheid. De contracten met het bedrijf zijn geheim, maar uit informatie die via Wob-verzoeken naar buiten kwam blijkt dat Palantir zich het recht voorbehoudt om door klanten aangeleverde data te gebruiken voor ontwikkeling van haar producten. Omdat het bedrijf valt onder de Foreign Intelligence Surveillance Act is het verplicht om data te delen met Amerikaanse inlichtingendiensten.
Vanwege gebrekkige eigen ontwikkeling op het gebied van big data moet de EU regelmatig steunen op buitenlandse oplossingen. Aangezien dit risico’s met zich meebrengt in verband met veiligheid, is het project ‘Gaia-X’ opgezet ter ondersteuning van digitale soevereiniteit. Kort na de oprichting daarvan werd Palantir als partner toegelaten.
Via de informatie die we allemaal vrijwillig op het internet delen, middels apps en social media, is al verregaande controle, manipulatie en sturing mogelijk. Elke keer wanneer we instemmen met de voorwaarden zijn onze privé-data beschikbaar voor de hoogste bieder. Voeg daar nu de vertrouwelijke informatie in overheidsdatabases en eventueel zorgdossiers aan toe. Het zijn instrumenten voor extreme controle over de maatschappij. Van niet aanspreekbare, ondoorzichtige commissies als het OMT en de veiligheidsregio’s gaan we naar de AI die voorspelt of er lockdowns nodig zijn, of welke personen of groepen in quarantaine moeten omdat ze een vermeend gevaar voor de volksgezondheid zijn. Het is een panopticon – een gevangenis waarin iedereen onder toezicht staat, en waar niemand aan kan ontkomen.
Bronnen
Palantir’s Tiberius, Race, and the Public Health Panopticon
https://unlimitedhangout.com/2020/12/investigative-series/palantirs-tiberius-race-and-the-public-health-panopticon/
Seeing stones: pandemic reveals Palantir’s troubling reach in Europe
https://www.theguardian.com/world/2021/apr/02/seeing-stones-pandemic-reveals-palantirs-troubling-reach-in-europe
Palantir to Help U.S. Track Covid-19 Vaccines
https://www.wsj.com/articles/palantir-to-help-u-s-track-covid-19-vaccines-11603367276
“Chinese toestanden in UK Vaccinatie App” vertelt Silkie Carlo van Big Brother Watch UK…
https://www.blckbx.tv/videos/chinese-toestanden-in-uk-vaccinatie-app-vertelt-silkie-carlo-van-big-brother-watch-uk
The NHS COVID-19 app – privacy notice. Scroll naar beneden naar:
“The personal data we collect and how it is used”
https://www.gov.uk/government/publications/nhs-test-and-trace-privacy-information/test-and-trace-overarching-privacy-notice
Palantir provides ICE with ‘mission critical’ software to further Trump admin deportations – Report
https://www.ibtimes.co.uk/palantir-provides-ice-mission-critical-software-further-trump-admin-deportations-report-1609524
UK
The NHS COVID-19 app – privacy notice. Scroll naar beneden naar: “The personal data we collect and how it is used”
https://www.gov.uk/government/publications/nhs-test-and-trace-privacy-information/test-and-trace-overarching-privacy-notice
UK government using confidential patient data in coronavirus response
https://www.theguardian.com/world/2020/apr/12/uk-government-using-confidential-patient-data-in-coronavirus-response
Palantir awarded £23m deal to continue work on NHS Covid-19 Data Store
https://www.digitalhealth.net/2020/12/palantir-awarded-23m-deal-to-continue-work-on-nhs-covid-19-data-store/
Five reasons to worry about ‘spy tech’ firm Palantir handling your NHS data
https://www.opendemocracy.net/en/digitaliberties/five-reasons-to-worry-about-spy-tech-firm-palantir-handling-your-nhs-data/
https://www.opendemocracy.net/en/dark-money-investigations/cambridge-analytica-is-what-happens-when-you-privatise-military-propaganda/
https://www.opendemocracy.net/en/ournhs/we-must-be-told-what-cummings-and-palantir-are-doing-nhs-data/
https://www.opendemocracy.net/en/ournhs/it-started-as-1-now-its-1-million-wheres-the-mandate-for-letting-palantir-into-our-nhs/
England’s NHS plans to share patient records with third parties 55m patients have until June 23 to opt out of having their health data scraped into a new database A GP at a hospital in Wigan, England The NHS will make every patient record in England available to academic and commercial third parties for research and planning purposes
https://www.ft.com/content/9fee812f-6975-49ce-915c-aeb25d3dd748
NL
Opvallende Nederlandse investering en Nederlandse overname Palantir de datamacht van Peter Thiel – door Peter Olsthoorn
https://www.netkwesties.nl/1112/palantir-de-datamacht-van-peter-thiel.htm
Palantir is a household name in Europe https://somi.nl/en/palantir-is-a-household-name-in-europe
https://www.rd.nl/artikel/926688-veiligheidsregio-s-werkten-samen-met-omstreden-techbedrijf-in-strijd-tegen-corona
Though usually listed as having been founded in 2004, SEC filings state Palantir’s official incorporation to be in May 2003 by Peter Thiel (co-founder of PayPal), who named the start-up after the “seeing stone” in Tolkien’s legendarium.[10] Thiel
https://en.wikipedia.org/wiki/Palantir_Technologies#2003%E2%80%932008:_Founding_and_early_years
Informatie gestuurd politiewerk in de praktijk, M den Hengst e.a. p288
https://www.theguardian.com/world/2021/apr/02/seeing-stones-pandemic-reveals-palantirs-troubling-reach-in-europe
https://somi.nl/en/privacy-advocates-demand-a-european-survey-of-palantir